Đi tìm nhân vật của phim
- Thứ năm - 01/12/2011 03:36
- |In ra
- |Đóng cửa sổ này
Đối với người làm phim tài liệu, những chuyến đi về khắp mọi miền đất nước là để gặp những con người, nghe những câu chuyện kể… để từ đó hình thành nên những kịch bản phim, những ý đồ cho những bộ phim tương lai.. Và tôi đã gọi những chuyến đi này là những chuyến đi tìm nhân vật của phim.
Mỗi người trong đời sống đều có thần tượng của riêng mình. Và người ta đâu chỉ hâm mộ ca sĩ, diễn viên! Hồi còn nhỏ, tôi mê đọc truyện Robinxon Cruso, mơ được đi khắp nơi, sống cuộc sống phiêu lưu như nhân vật trong truyện. Cho nên có lúc tôi muốn làm nghề địa chất để đi khắp nơi trên mọi miền đất nước. Ước mơ làm nghề địa chất không thành, tôi trở thành người là phim tài liệu. Và thực hiện được mơ ước đi khắp nơi trên mọi miền đất nước. Và những nhân vật của phim trở thành những thần tượng của mình.
Đối với người làm phim tài liệu, những chuyến đi về khắp mọi miền đất nước là để gặp những con người, nghe những câu chuyện kể… để từ đó hình thành nên những kịch bản phim, những ý đồ cho những bộ phim tương lai.. Và tôi đã gọi những chuyến đi này là những chuyến đi tìm nhân vật của phim.
Ông Nguyễn Hòa Hiệp, lúc này đang là phó bí thư thường trực huyện Kiên Lương của tỉnh Kiên Giang luôn hào hứng kể với tôi về chuyện một “chàng Robinxon” ở đây. Điều đó đã thôi thúc chúng tôi theo ông ra tận Hòn Đầm- một trong ba hòn Đầm: Đầm Giếng, Đầm Dương và Đầm Đước- trong cụm quần đảo Bà Lụa để gặp cho được người thật mà không sợ bị những cơn say sóng hành hạ.
Người địa phương đã kể rất nhiều truyền thuyết ở quần đảo này, nhưng giống như ông Hiệp, tôi vẫn mê nhất chuyện chàng Robinxon của thế kỷ 21. Năm 1968, có hai chiến sĩ cách mạng của Kiên Giang hoạt động bí mật bị lộ phải đem cả gia đình trốn ra đảo. Họ sinh sống, lập nghiệp ở đảo cho đến ngày hòa bình lập lại mới cùng gia đình trở về đất liền. Riêng chàng thanh niên Phạm Văn Mực, người con trai lớn nhất, ở lại đảo, cưới vợ, có con và lập nghiệp hẳn ở đảo. Người thanh niên ấy với hơn 40 năm gắn bó với vùng biển đảo, bây giờ đã là một người trung niên với nước da sạm màu nắng gió và bàn tay chai sần.
Từ một ngư dân đánh cá, ông Hai Mực đã trở thành một đảng viên Cộng sản, đại biểu hội đồng nhân dân xã Sơn Hải, huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang mấy nhiệm kỳ. Ông được giao nhiệm vụ là “ông chúa đảo” với dự án 10 ha đất của hòn Đầm Đước để phát triển du lịch sinh thái biển. Gia đình ông còn có một người con trai và con rễ cũng là đảng viên.
Ông Phạm Văn Mực đã kể chuyện vì sao ông trở thành vị” Chúa Đảo”. Làm nghề đánh cá nhiều năm ở khu vực quần đảo Bà Lụa, ông Phạm Văn Mực nhìn thấy một tiềm năng ở hòn Đầm Đước có thể giúp mình làm giàu, ông đã thuyết phục vợ bỏ đất liền, ra đảo làm ăn. Ông lặng lẽ đến hòn Đầm Đước moi đá tìm cách khai thác nước ngọt trong một thời gian dài. Đào giếng cực nhọc, đến mét thứ 17 thì có nước. Từ đó, vợ chồng ông chí thú làm ăn, khai khẩn đất đai, được địa phương giao đất trồng cây gây rừng trên đảo, sở hữu hòn đảo với dự định phát triển du lịch sinh thái biển. Ong là “ Rôbinxơn” nhưng một cách tự nguyện, chớ không ông Robinxơn bất đắc dĩ ngày xưa.
Tôi cũng đã cùng những đồng nghiệp của mình vượt biển đến một hòn đảo nhỏ nằm giưã biển khơi để làm phim, chỉ vì nghe giọng nói của người dân ở đây rất độc đáo và câu chuyện về sức sống của những người dân ở huyện đảo này.
9 giờ đồng hồ lênh đênh cùng một chiếc tàu nhỏ chở hàng, mà người dân ở đây gọi là ghe gỗ, trải qua những cơn sóng gió ác liệt, chúng tôi mới đến được đảo Phú Qúy vào lúc rạng sáng. Người dân ở đảo không ngủ vào những lúc có những chuyến tàu từ đất liền ra, và cả những đêm có truyền trực tiếp bóng đá. Bởi vậy, cảng Phú Qúy đón chúng tôi bằng một sự náo nhiệt bởi không khí ở cảng và một nhóm đàn ông quây quanh chiếc ti vi cuả một quán nước, vì VTV3 đang truyền trực tiếp một trận đấu cuả cúp C1 Châu Âu.
Từ bờ biển Phan Thiết theo hướng Đông- Đông Nam, vượt qua 56 hải lý ta sẽ đến một hòn đảo nằm giưã biển Đông, với hình thù rất kỳ thú. Nhìn từ phía Đông cuả đảo, ta thấy nó nổi lên như một con Rồng, nhìn từ phía Bắc nó giống như một con cá thu và nếu ở về phía Tây Nam, ta sẽ dễ dàng hình dung đó là một con cá voi khổng lồ trồi lên mặt nước.
Theo sử sách còn để lại, trải qua những biến thiên cuả lịch sử, Phú Quý - mảnh đất chưa khai phá ngư trường thuận lợi, là nơi hội tụ cuả nhiều luồng dân di cư từ lục địa ra và thuộc nhiều dân tộc khác nhau. Khi bắt đầu phát triển mạnh việc lợi dụng sức gió làm nên những chiếc buồm để đưa thuyền ra khơi xa thì cũng là lúc có nhiều người từ lục địa đặt chân lên đảo.
Phú Quý cũng trải qua những năm thăng trầm khi những cuộc chiến tranh lan tràn trên đất nước.
Đá quánh là một nguồn tài nguyên, nguồn lợi đáng kể cuả Phú Qúy, nó được dùng thay gạch trong xây dựng nhà cưả, trường học, hầm trú ẩn và những công trình công cộng khác, rất chắc chắn, không sợ gió bão. Đá quánh thường có ở các vị trí ven biển và tập trung thành những hầm, hố với độ sâu tối đa là 5m nên dễ khai thác .
Nguồn tài nguyên chính cuả Phú Quý là biển, cho nên kinh tế xung kích cuả Phú Quý là biển, là đánh bắt hải sản.
Phú Quý có một đội tàu đánh bắt với hơn 600 chiếc lớn nhỏ, với sản lượng gồm cá các loại, mực, ốc các loại cá mú sống, hải sâm…. Trong sản xuất, ngư dân đã liên kết nhiều thuyền thành từng tổ sản xuất, tạo thuận lợi cho việc vận chuyển sản phẩm và tiếp ứng nhiên liệu kịp thời.
Sức sống huyện đảo còn thể hiện ở một số nghề đòi hỏi sự cần cù, kiên nhẫn. Người dân huyện đảo Phú Quý hiện nay mang truyền thống kiên cường, cần cù lao động, sức lực phi thường bằng việc nuôi cá mú đỏ trên những bè cá bằng đá. Người dân ở đảo tự lo cho cuộc sống cuả mình, không trông chờ vào thượng đế, tập trung đẩy mạnh phát triển kinh tế- xã hội với tốc độ nhanh, hiệu quả và bền vững.
Những ngày sống trên đảo Phú Quý, chúng tôi đã cố gắng quay thật nhiều hình ảnh, ngoài việc hoàn thành một bộ phim tài liệu về huyện đảo Phú Quý. Khi nghe tin Phú Quý bị bão tàn phá, tôi lặng người. Nhưng với sức sống mãnh liệt cùa mình, chắc chắn, Phú Quý sẽ xây dựng lại.
Mới đây, về Đất Mũi ở Cà Mau, tôi đã gặp anh Lý Hoàng Tiến, bí thư kiêm chủ tịch xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, Cà Mau. Anh kể với chúng tôi về đời sống và tâm tư của người dân ở đây. Nghe tin rừng Đất Mũi được đưa vào quy hoạch dự trữ sinh quyển quốc gia, người dân Đất Mũi vừa mừng lại vừa lo. Bà con sẽ giảm thu nhập. Nhưng dĩ nhiên, lợi ích quốc gia phải đặt lên trên. Chính quyền địa phương sẽ phải lo cho bà con công ăn việc làm để có thu nhập bù lại. Xã cũng đang kiến nghị để bà con được giao rừng để chăm sóc, nhờ đó sẽ có thêm thu nhập. Hỏi mới biết, Lý Hoàng Tiến là người thành phố Cà Mau, được phân công về công tác đoàn tại huyện Ngọc Hiển 6,7 năm nay và trở thành bí thư kiêm chủ tịch xã. Thường thì 2 tuần anh về thăm nhà một lần. Tàu về Cà Mau có nhiều, chỉ cần 3 tiếng là về tới nhà, nhưng anh ít về lắm. “Là vì mỗi lần về quanh đi quẩn lại gặp bạn bè rồi lại rủ nhậu. Trong khi đó, ở lại xã có nhiều việc để làm. Đi gặp gỡ bà con cũng có ích lắm…” Lý Hoàng Tiến nói vậy.
Anh kể với tôi về chuyện cây mắm và cây đước. Cây mắm mọc trước, rồi tiếp theo là cây đước. Cây mắm chết dần để cây đước sinh sôi nảy nở. Tôi chợt nhớ bài hát” Một đời người một rừng cây” của nhạc sĩ Trần Long An” Sống gần nhau thân mới thẳng. Có một cây là có rừng…” Đó là quy luật của thiên nhiên, cũng là đạo lý của con người. Tôi đã thầm hứa, sẽ trở lại đây để làm phim về anh và những người dân đang giữ rừng tràm, rừng đước cho Đất Mũi.
Một cây xanh, những bông hoa dại bên đường cũng làm những người làm phim xúc động vì chúng đều có thể trở thành một chi tiết đắt giá trong phim; vì chắc chắn nó mang một ý nghĩa nào đó. Chồi non vươn lên ở những hố đất, nơi những liệt sĩ của chúng ta nằm xuống ở Phú Quốc là cảm xúc trở thành chi tiết xúc động để nói về sự lạc quan cách mạng. Ở Tây Nguyên có hoa dã quỳ, hoa pơlang; ở đồng bằng sông Cửu Long có hoa sen, bông lục bình; mùa nước nổi có bông điên điển. Mùa xuân thì phải có hoa mai, hoa đào... Cứ theo mùa hoa thì biết đang là mùa nào, ở vùng đất nào, ở thời điểm nào trong năm. Một viên gạch, một mái ngói cũng mang những ý nghĩa lịch sử, kể rất nhiều câu chuyện…
Chuyện nhiều. Chuyện hay cũng rất nhiều. Chỉ sợ kể không hết. Nhưng người sáng tác, người làm phim phải đi. Đi để gặp gỡ những con người sẽ trở thành những nhân vật trong những bộ phim của mình. Đi để thấy đất nước có muôn điều tốt đẹp mà người nghệ sĩ, người sáng tác với trái tim mẫn cảm sẽ nghe nhịp đập của cuộc sống - mà sáng tác.
Đối với người làm phim tài liệu, những chuyến đi về khắp mọi miền đất nước là để gặp những con người, nghe những câu chuyện kể… để từ đó hình thành nên những kịch bản phim, những ý đồ cho những bộ phim tương lai.. Và tôi đã gọi những chuyến đi này là những chuyến đi tìm nhân vật của phim.
Ông Nguyễn Hòa Hiệp, lúc này đang là phó bí thư thường trực huyện Kiên Lương của tỉnh Kiên Giang luôn hào hứng kể với tôi về chuyện một “chàng Robinxon” ở đây. Điều đó đã thôi thúc chúng tôi theo ông ra tận Hòn Đầm- một trong ba hòn Đầm: Đầm Giếng, Đầm Dương và Đầm Đước- trong cụm quần đảo Bà Lụa để gặp cho được người thật mà không sợ bị những cơn say sóng hành hạ.
Người địa phương đã kể rất nhiều truyền thuyết ở quần đảo này, nhưng giống như ông Hiệp, tôi vẫn mê nhất chuyện chàng Robinxon của thế kỷ 21. Năm 1968, có hai chiến sĩ cách mạng của Kiên Giang hoạt động bí mật bị lộ phải đem cả gia đình trốn ra đảo. Họ sinh sống, lập nghiệp ở đảo cho đến ngày hòa bình lập lại mới cùng gia đình trở về đất liền. Riêng chàng thanh niên Phạm Văn Mực, người con trai lớn nhất, ở lại đảo, cưới vợ, có con và lập nghiệp hẳn ở đảo. Người thanh niên ấy với hơn 40 năm gắn bó với vùng biển đảo, bây giờ đã là một người trung niên với nước da sạm màu nắng gió và bàn tay chai sần.
Từ một ngư dân đánh cá, ông Hai Mực đã trở thành một đảng viên Cộng sản, đại biểu hội đồng nhân dân xã Sơn Hải, huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang mấy nhiệm kỳ. Ông được giao nhiệm vụ là “ông chúa đảo” với dự án 10 ha đất của hòn Đầm Đước để phát triển du lịch sinh thái biển. Gia đình ông còn có một người con trai và con rễ cũng là đảng viên.
Ông Phạm Văn Mực đã kể chuyện vì sao ông trở thành vị” Chúa Đảo”. Làm nghề đánh cá nhiều năm ở khu vực quần đảo Bà Lụa, ông Phạm Văn Mực nhìn thấy một tiềm năng ở hòn Đầm Đước có thể giúp mình làm giàu, ông đã thuyết phục vợ bỏ đất liền, ra đảo làm ăn. Ông lặng lẽ đến hòn Đầm Đước moi đá tìm cách khai thác nước ngọt trong một thời gian dài. Đào giếng cực nhọc, đến mét thứ 17 thì có nước. Từ đó, vợ chồng ông chí thú làm ăn, khai khẩn đất đai, được địa phương giao đất trồng cây gây rừng trên đảo, sở hữu hòn đảo với dự định phát triển du lịch sinh thái biển. Ong là “ Rôbinxơn” nhưng một cách tự nguyện, chớ không ông Robinxơn bất đắc dĩ ngày xưa.
Tôi cũng đã cùng những đồng nghiệp của mình vượt biển đến một hòn đảo nhỏ nằm giưã biển khơi để làm phim, chỉ vì nghe giọng nói của người dân ở đây rất độc đáo và câu chuyện về sức sống của những người dân ở huyện đảo này.
9 giờ đồng hồ lênh đênh cùng một chiếc tàu nhỏ chở hàng, mà người dân ở đây gọi là ghe gỗ, trải qua những cơn sóng gió ác liệt, chúng tôi mới đến được đảo Phú Qúy vào lúc rạng sáng. Người dân ở đảo không ngủ vào những lúc có những chuyến tàu từ đất liền ra, và cả những đêm có truyền trực tiếp bóng đá. Bởi vậy, cảng Phú Qúy đón chúng tôi bằng một sự náo nhiệt bởi không khí ở cảng và một nhóm đàn ông quây quanh chiếc ti vi cuả một quán nước, vì VTV3 đang truyền trực tiếp một trận đấu cuả cúp C1 Châu Âu.
Từ bờ biển Phan Thiết theo hướng Đông- Đông Nam, vượt qua 56 hải lý ta sẽ đến một hòn đảo nằm giưã biển Đông, với hình thù rất kỳ thú. Nhìn từ phía Đông cuả đảo, ta thấy nó nổi lên như một con Rồng, nhìn từ phía Bắc nó giống như một con cá thu và nếu ở về phía Tây Nam, ta sẽ dễ dàng hình dung đó là một con cá voi khổng lồ trồi lên mặt nước.
Theo sử sách còn để lại, trải qua những biến thiên cuả lịch sử, Phú Quý - mảnh đất chưa khai phá ngư trường thuận lợi, là nơi hội tụ cuả nhiều luồng dân di cư từ lục địa ra và thuộc nhiều dân tộc khác nhau. Khi bắt đầu phát triển mạnh việc lợi dụng sức gió làm nên những chiếc buồm để đưa thuyền ra khơi xa thì cũng là lúc có nhiều người từ lục địa đặt chân lên đảo.
Phú Quý cũng trải qua những năm thăng trầm khi những cuộc chiến tranh lan tràn trên đất nước.
Đá quánh là một nguồn tài nguyên, nguồn lợi đáng kể cuả Phú Qúy, nó được dùng thay gạch trong xây dựng nhà cưả, trường học, hầm trú ẩn và những công trình công cộng khác, rất chắc chắn, không sợ gió bão. Đá quánh thường có ở các vị trí ven biển và tập trung thành những hầm, hố với độ sâu tối đa là 5m nên dễ khai thác .
Nguồn tài nguyên chính cuả Phú Quý là biển, cho nên kinh tế xung kích cuả Phú Quý là biển, là đánh bắt hải sản.
Phú Quý có một đội tàu đánh bắt với hơn 600 chiếc lớn nhỏ, với sản lượng gồm cá các loại, mực, ốc các loại cá mú sống, hải sâm…. Trong sản xuất, ngư dân đã liên kết nhiều thuyền thành từng tổ sản xuất, tạo thuận lợi cho việc vận chuyển sản phẩm và tiếp ứng nhiên liệu kịp thời.
Sức sống huyện đảo còn thể hiện ở một số nghề đòi hỏi sự cần cù, kiên nhẫn. Người dân huyện đảo Phú Quý hiện nay mang truyền thống kiên cường, cần cù lao động, sức lực phi thường bằng việc nuôi cá mú đỏ trên những bè cá bằng đá. Người dân ở đảo tự lo cho cuộc sống cuả mình, không trông chờ vào thượng đế, tập trung đẩy mạnh phát triển kinh tế- xã hội với tốc độ nhanh, hiệu quả và bền vững.
Những ngày sống trên đảo Phú Quý, chúng tôi đã cố gắng quay thật nhiều hình ảnh, ngoài việc hoàn thành một bộ phim tài liệu về huyện đảo Phú Quý. Khi nghe tin Phú Quý bị bão tàn phá, tôi lặng người. Nhưng với sức sống mãnh liệt cùa mình, chắc chắn, Phú Quý sẽ xây dựng lại.
Mới đây, về Đất Mũi ở Cà Mau, tôi đã gặp anh Lý Hoàng Tiến, bí thư kiêm chủ tịch xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, Cà Mau. Anh kể với chúng tôi về đời sống và tâm tư của người dân ở đây. Nghe tin rừng Đất Mũi được đưa vào quy hoạch dự trữ sinh quyển quốc gia, người dân Đất Mũi vừa mừng lại vừa lo. Bà con sẽ giảm thu nhập. Nhưng dĩ nhiên, lợi ích quốc gia phải đặt lên trên. Chính quyền địa phương sẽ phải lo cho bà con công ăn việc làm để có thu nhập bù lại. Xã cũng đang kiến nghị để bà con được giao rừng để chăm sóc, nhờ đó sẽ có thêm thu nhập. Hỏi mới biết, Lý Hoàng Tiến là người thành phố Cà Mau, được phân công về công tác đoàn tại huyện Ngọc Hiển 6,7 năm nay và trở thành bí thư kiêm chủ tịch xã. Thường thì 2 tuần anh về thăm nhà một lần. Tàu về Cà Mau có nhiều, chỉ cần 3 tiếng là về tới nhà, nhưng anh ít về lắm. “Là vì mỗi lần về quanh đi quẩn lại gặp bạn bè rồi lại rủ nhậu. Trong khi đó, ở lại xã có nhiều việc để làm. Đi gặp gỡ bà con cũng có ích lắm…” Lý Hoàng Tiến nói vậy.
Anh kể với tôi về chuyện cây mắm và cây đước. Cây mắm mọc trước, rồi tiếp theo là cây đước. Cây mắm chết dần để cây đước sinh sôi nảy nở. Tôi chợt nhớ bài hát” Một đời người một rừng cây” của nhạc sĩ Trần Long An” Sống gần nhau thân mới thẳng. Có một cây là có rừng…” Đó là quy luật của thiên nhiên, cũng là đạo lý của con người. Tôi đã thầm hứa, sẽ trở lại đây để làm phim về anh và những người dân đang giữ rừng tràm, rừng đước cho Đất Mũi.
Một cây xanh, những bông hoa dại bên đường cũng làm những người làm phim xúc động vì chúng đều có thể trở thành một chi tiết đắt giá trong phim; vì chắc chắn nó mang một ý nghĩa nào đó. Chồi non vươn lên ở những hố đất, nơi những liệt sĩ của chúng ta nằm xuống ở Phú Quốc là cảm xúc trở thành chi tiết xúc động để nói về sự lạc quan cách mạng. Ở Tây Nguyên có hoa dã quỳ, hoa pơlang; ở đồng bằng sông Cửu Long có hoa sen, bông lục bình; mùa nước nổi có bông điên điển. Mùa xuân thì phải có hoa mai, hoa đào... Cứ theo mùa hoa thì biết đang là mùa nào, ở vùng đất nào, ở thời điểm nào trong năm. Một viên gạch, một mái ngói cũng mang những ý nghĩa lịch sử, kể rất nhiều câu chuyện…
Chuyện nhiều. Chuyện hay cũng rất nhiều. Chỉ sợ kể không hết. Nhưng người sáng tác, người làm phim phải đi. Đi để gặp gỡ những con người sẽ trở thành những nhân vật trong những bộ phim của mình. Đi để thấy đất nước có muôn điều tốt đẹp mà người nghệ sĩ, người sáng tác với trái tim mẫn cảm sẽ nghe nhịp đập của cuộc sống - mà sáng tác.